In het verloskundig vakblad "De Verloskundige" van december 2020 staat een interessant artikel over het benaderen van angst bij zwangeren door middel van mindfulness. Trainees van de Mindfulness Based Childbirth and Parenting - Fear opleiding spreken over de toepasbaarheid van deze training.

Angst voor de bevalling moet uit de taboesfeer

Verloskundige, mindfulness-trainer en onderzoeker Irena Veringa:

Binnen de verloskunde is er veel aandacht voor zaken als echografie of zwangerschapsdiabetes, terwijl dat laatste maar bij zo’n 2% tot 5% van de zwangere vrouwen voorkomt. Angst voor de bevalling komt voor bij 30% van de zwangeren, terwijl hier nauwelijks over wordt gesproken. Dat moet anders, vindt Irena Veringa. “Door oprecht nieuwsgierig te worden naar angst en erover te praten, kun je veel meer betekenen voor je cliënt én onnodig leed en vroegtijdig ingrijpen voorkomen.”

In haar 25-jarige loopbaan als verloskundige heeft Irena Veringa goede informatie over bevallingsangst gemist: “Ik had geen tools om hiermee om te gaan, terwijl het een heel belangrijk aspect van ons werk is. Het is raar dat er een taboe op rust, maar vooral ontzettend jammer. Want als je hier als verloskundige open en op een professionele manier met je cliënt over kunt praten, versterk je jullie onderlinge band. Je bent dan meer betrokken bij je cliënt en kunt haar beter begeleiden. Omdat ik in mijn werk als verloskundige niet veel informatie over het omgaan met bevallingsangst tegenkwam, ben ik er zelf meer aandacht aan gaan besteden. Ik ben mindfulness-trainer geworden en doe promotieonderzoek aan de Universiteit van Amsterdam naar de effecten van mindfulness op angst bij zwangeren en hun partners. Die kennis wil ik graag delen met collega’s.”

De gevaren van onbehandelde angst

“Angst voor de bevalling is zeer complex en lastig om op te merken”, legt Irena uit. “In ons onderzoek zagen wij dat 3% van de zwangeren enige vorm van behandeling kreeg, terwijl ruim 30% last had van angst. Het meest voorkomende symptoom van angst is het vermijden van de uitdagingen van een geboorte door het verzoeken om niet-urgente interventies. Hierbij kun je denken aan het inleiden van de baring, een ruggenprik of zelfs een keizersnede, met alle risico’s van dien. Voor de betreffende zwangeren is dit een manier om met de angst van het onbekende om te kunnen gaan. Toegeven aan dit vermijdende gedrag bekrachtigt angst alleen maar. Bovendien zorgen niet-urgente interventies tijdens de bevalling voor nog meer medische ingrepen. Daarnaast kan onopgemerkte en onbehandelde angst tijdens de zwangerschap een trauma, een postpartum depressie en een verstoorde moeder-kindrelatie veroorzaken. Ook voor het ongeboren kind zijn er risico’s, zoals een neuro-emotionele onderontwikkeling of zelfs psychische en somatische beperkingen na de geboorte, veroorzaakt door het hoge maternale cortisollevel in het bloed. Uit onderzoek blijkt dat je die stress en angstgevoelens heel goed kunt reduceren met behulp van mindfulness. Dat klinkt misschien wat zweverig, maar vergis je niet: mindfulness heeft veel overeenkomsten met cognitieve gedragstherapie en heeft een neurowetenschappelijke basis. Het is bij verschillende populaties aangetoond dat het werkt.”

Angst hoort erbij

“We moeten angst voor de bevalling serieus nemen”, vindt Irena. “Ons onderzoek liet zien dat 75% van de zwangeren met angst voor de bevalling voorafgaand aan de zwangerschap onder behandeling was van een psycholoog of psychiater. Daarnaast heeft één op de vijf vrouwen in de reproductieve leeftijd een episode van een psychische aandoening. Het komt zó vaak voor, en toch is er in de verloskundige zorg nauwelijks aandacht voor. Angst is een vitale emotie. Eigenlijk is het geen negatieve emotie, maar een verlangen naar geborgenheid, verbondenheid, erkenning, liefde en acceptatie. Angst kan gezien worden als een boodschapper, waarvan we veel over onszelf kunnen leren. Maar dan moeten we er wel over durven praten. Tegenwoordig is bijna alles maakbaar, ook in de verloskundige zorg. Maar pijn en onzekerheid horen erbij in het leven. Bevallen is niet: met mascara op, in een leuke nachtpon en de Linda in je hand even een kind krijgen. Het is meestal hard werken, met veel emoties. Emoties waar we als verloskundigen met onze cliënten over moeten praten.”

Erkenning is belangrijk

Verloskundigen kunnen volgens Irena een belangrijke rol spelen bij het wegnemen van angst bij zwangere vrouwen. “Bijvoorbeeld door zelf meer verantwoordelijkheid op zich te nemen in het voorbereiden van hun angstige cliënten op de transitie naar het veilige moederschap. Dat kan door zich te bekwamen in de begeleiding van zwangeren met bevallingsangst.” Klinkt logisch, maar hoe signaleer je als verloskundige angst voor de bevalling, hoe breng je deze angst ter sprake en hoe ga je er samen mee om? Irena: “De eerste stap is erkennen dat deze angst heel menselijk is en dat je er geen oordeel over velt. Zeg niet gelijk dat het goed komt en dat de aanstaande moeder zich geen zorgen hoeft te maken, maar wees nieuwsgierig naar haar kwetsbaarheden en vraag naar haar onzekerheid. Erken dat zwanger zijn, bevallen, moeder worden en ineens een gezin vormen behoren tot de grootse transities van het mensenleven. En dat deze processen ambivalent kunnen aanvoelen: met blijdschap en verdriet, moed en angst. Dat al deze gevoelens hun bestaansrecht hebben, erkend willen worden en horen bij de ‘geboorte van de nieuwe moeders’.”

De rol van de verloskundige

Wil je als verloskundige jouw cliënt zelf ondersteunen met mindfulness? Dan is er de trainersopleiding ‘Mindfulness Based Childbirth & Parenting (MBCP) - fear’ van trainingscentrum Mind in Geboorte. “De MBCP – fear training is evidence based”, legt Irena uit. “Wetenschappelijk onderzocht dus: effectief als het gaat om angstreductie en positieve gedragsverandering tijdens de bevalling. In de opleiding leer je – met mindfulness en compassievolle zorg – kalmte en veerkracht over te brengen, net als de nieuwsgierigheid naar het geboorteproces en het ouderschap. Je leert angst bij je cliënten te signaleren én hoe je er adequaat mee om kan gaan. Je krijgt praktische tools die je in je werk als verloskundige kunt toepassen, maar ook in je eigen leven. En goed om te weten: de training is erkend door de Vereniging Mindfulness Based Trainers Nederland (VBMN). Dit betekent dat dit een valide stressreductietraining is die voldoet aan de internationale criteria voor een mindfulness-training. We willen deze training voor zwangeren graag inbedden in de zorg en proberen deze vergoed te krijgen. Hierover zijn we in gesprek met zorgverzekeraars.”

Trainen van aandacht

Belangrijke mindfulness-tools die je tijdens de opleiding meekrijgt, zijn mindfulnessmeditaties. Irena: “Dit zijn oefeningen in het verleggen van je aandacht. Hierdoor veranderen ook je emoties, gedachten en je gedrag. Je kunt leren hoe je je cliënten hierin traint, zodat ze zich meer bewust worden van wat er echt is en bewust besluiten kunnen nemen. Niet uit stress, onzekerheid of op de automatische piloot, maar wakker en kalm. Dit geeft een heel andere dimensie aan je werk én het levert zwangere vrouwen veel op. Niet alleen in hun hoofd, maar ook in de rest van hun lijf!”

Verloskundigen over de opleiding tot trainer MBCP - fear:

De opleiding is heel praktisch ingericht en iedere keer verwonder ik mij er weer over hoeveel wetenschappelijk onderzoek en psychologie er achter de methode zit. Het is absoluut niet zweverig! Voor mij is het kunnen geven van deze cursus een zeer welkome aanvulling op mijn werkzaamheden als verloskundige

Madelon van Uffelen

De training is inspirerend en praktisch. Vanuit eigen ervaring ben ik bekend met het MBCPprogramma, doordat ik dit in mijn zwangerschap heb gevolgd. Vanuit mijn eigen ervaring voelde ik de behoefte aan verdieping. Het mooie is dat alles wat we leren direct toepasbaar is in de praktijk. Vrouwen reageren verbaasd en verwonderd. Het geeft me veel energie

Soraya Cudjo

Ik denk dat zwangere vrouwen met angst na het afronden van deze cursus genoeg handvatten hebben om met vertrouwen, moed en nieuwsgierigheid de bevalling aan te kunnen gaan. En ze zullen er ook daarna voordelen van ondervinden; bij de opvoeding van hun kinderen en bij het ontwikkelen van persoonlijke groei. Zelf heb ik dat ook al ondervonden. Heel waardevol!

Manon Wesselink

Bijna 3 jaar geleden heb ik zelf de mindfulness-training gevolgd. Dit zorgde ervoor dat ik er als verloskundige ook mee aan de slag wilde gaan. Zeker voor de angstige zwangeren, die ik helaas de afgelopen jaren steeds meer ontmoet in mijn praktijk. Met deze training kan ik ze een handvat geven dat zoveel meer betekent dan het alleen bespreken van hun angsten: de handvatten zijn ook te gebruiken in de zwangerschap, baring en voor de rest van het leven

Ingeborg Spaargaren